Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου 2015

φ

Γράφει η Βιβή Γεωργαντοπούλου




Влади́мир Набо́ков σημαίνει αποκλειστικά"Λολίτα"; Όχι,δεν σημαίνει αυτό μόνο. Αδικούμε τον εξαιρετικό συγγραφέα αν γνωρίζουμε το πιο διάσημο βιβλίο του,αν έχουμε γοητευτεί από το φίνο γράψιμό του αλλά δεν έχουμε μπει στον πειρασμό να διαβάσουμε κι άλλα σημαντικά κείμενά του.
Η "Αληθινή Ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ" είναι οπωσδήποτε ένα από αυτά τα έργα του τα πολύ ενδιαφέροντα,σημαντικό για το θέμα και τον άψογο τρόπο με τον οποίο μας διηγείται την ιστορία του,όντας αφηγητής ο ίδιος, αλλά κι επειδή είναι το πρώτο που γράφει σε καλοδουλεμένα και ,όπως κατά γενική ομολογία έχει ειπωθεί ξανά και ξανά, σωστότατα (φιλολογικώς) αγγλικά.

Σταχυολογώντας από την βιογραφία του διαπιστώνουμε ότι το άκρως λογοτεχνικό και  ελκυστικό υλικό, που χρησιμοποιεί στην "Αληθινή Ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ" είναι αντλημένο από την ίδια του την περιπετειώδη και γεμάτη ζωή,μαθαίνουμε δηλαδή ότι : γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1899 κι όταν οι Μπολσεβίκοι πήραν την εξουσία, η αριστοκρατική οικογένειά του εγκατέλειψε τη χώρα, ότι σπούδασε γαλλική και ρωσική λογοτεχνία στο Κέιμπριτζ της Αγγλίας -ήταν δηλαδή τρίγλωσσος-και ότι το 1922 εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο, όπου ο πατέρας του εξέδιδε τη ρωσόφωνη εφημερίδα "Rul" κι εκεί δολοφονήθηκε από δεξιούς εξτρεμιστές, επίσης ότι αργότερα εκείνον με την δική του πλέον οικογένεια η άνοδος του ναζισμού τον οδήγησε αρχικά στο Παρίσι το 1938 και οριστικά στην Αμερική το 1940, όπου έζησε και δίδαξε λογοτεχνία στα κολέγια Γουέλεσλι, Στάνφορντ,Κορνέλ και Χάρβαρντ.Πληροφορούμαστε ακόμα ότι έγραψε και στα ρωσικά και στα αγγλικά κι ότι  ανάμεσα στα έργα του που έγραψε στα ρωσικά και απέδωσε, αργότερα,ο ίδιος στα αγγλικά , συμπεριλαμβάνονται τα: "Γέλιο στο σκοτάδι", "Mashenka/Μαίρη","Η άμυνα του Λούζιν", "Απόγνωση","Το μάτι","Το δώρο" , "Πρόσκληση σ ’ έναν αποκεφαλισμό" και "Ο γητευτής" (ένας πρόδρομος της "Λολίτας"), κι ανάμεσα σ' αυτά που έγραψε στα αγγλικά "Η αληθινή ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ", "Χλομή φωτιά", "Άντα","Επικίνδυνη στροφή","Ο αξιοπρεπής κύριος Πνιν","Διαφανή αντικείμενα","Μίλησε μνήμη","Λώρα" -ένα ημιτελές μυθιστόρημα, που έδωσε εντολή να καταστραφεί-και φυσικά το αριστούργημά του, την "Λολίτα", που μεταφέρθηκε αρκετές φορές στον κινηματογράφο και μετέφρασε ο ίδιος στα ρωσικά. Πέθανε το 1977 στην Ελβετία, από επιδείνωση της υγείας του ύστερα από ένα πέσιμο στις πλαγιές του Νταβός, συλλέγοντας πεταλούδες για τις οποίες είχε πάθος και τους αφιέρωσε χρόνο κι εμβριθή επιστημονικά άρθρα (κάποιες φέρουν το όνομά του) , μάλιστα στο Μουσείο Συγκριτικής Ζωολογίας του Χάρβαρντ εργάστηκε ως λεπιδοπτερολόγος. Γνωρίζουμε ότι ιδεολογικά υπήρξε αντι-μπολσεβίκος αλλ΄αυτή του την πολιτική θέση ποτέ δεν την  μετέτρεψε σε στείρο αντι-ρωσισμό,ίσα ίσα το ρωσικό στοιχείο είναι σταθερά εμφανές στην ζωή και στην έργο του ,συνέθετε συστηματικά,για παράδειγμα, σταυρόλεξα και σκακιστικά προβλήματα για μια ρωσική καθημερινή εφημερίδα .Το σκάκι είναι ένα προσφιλές στους Ρώσους παιχνίδι που θέλγει και τον Ναμπόκωφ ιδιαίτερα και το εντάσσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συχνά στα μυθιστορήματά του και το συναντάμε και στην "Αληθινή Ζωή του Σεμπάστιαν Νάιτ".

Ο Σεμπάστιαν Νάιτ,για να πάμε στο μυθιστόρημα ,είναι διάσημος συγγραφέας ρωσικής καταγωγής, που σε νεαρή ηλικία πεθαίνει σ΄ένα παρισινό νοσοκομείο από την καρδιά του.Η Αγγλίδα μητέρα του, η Βιρτζίνια ,με της οποίας το επώνυμο έχει γίνει γνωστός θέλοντας να απαλλαγεί από την ρώσικη πλευρά του,έχει πεθάνει κι εκείνη πριν χρόνια από την ίδια ασθένεια. Περιγράφεται σαν μια γυναίκα με έντονη προσωπικότητα και ιδιαίτερα χειραφετημένο για την εποχή της τρόπο ζωής, που στην ουσία μετά το διαζύγιό της είχε αφήσει τον Σεμπάστιαν στα χέρια του πατέρα του στην Ρωσία, που ξαναπαντρεύεται και αποκτά και τον δεύτερο γιό του,που είναι ο αφηγητής της ιστορίας.
Ο νεαρότατος αυτός ετεροθαλής αδελφός με αφορμή τον θάνατο του Σεμπάστιαν γυρίζει πίσω στον χρόνο,θυμάται κι αρχίζει να αφηγείται και σε μας την κοινή τους ζωή, παρεμβάλλοντας ανάμεσα στις αναμνήσεις και σύγχρονά του στιγμιότυπα,κομμάτια της έρευνας που κάνει για να συλλέξει στοιχεία από την ζωή του Σεμπάστιαν αφ΄ότου χώρισαν οι δρόμοι τους κι ο Σεμπάστιαν ζούσε ανεξάρτητος και σπούδαζε στο Λονδίνο.Ο αφηγητής μας πάντα θαύμαζε τον μεγαλύτερο αδελφό του κι έχει αποφασίσει να γράψει εκείνος την βιογραφία του,διότι θεωρεί ανεπαρκείς τούς τόσο μακριά από την ρώσικη νοοτροπία Άγγλους ομότεχνους του Σεμπάστιαν.
Μας διηγείται λοιπόν πολλά κι ανάμεσά τους πώς και γιατί ο πατέρας τους προκαλεί μια μονομαχία  για να υπερασπίσει την τιμή της... πρώτης συζύγου,πώς πεθαίνει σ΄αυτήν κι έτσι τα δύο παιδιά τα αναλαμβάνει πλέον η δεύτερη .
Μας βάζει με αριστοτεχνικό τρόπο στο κλίμα εποχών σαν αυτές της προεπαναστατικής Ρωσίας αλλά και πιο μετά για να σκιαγραφήσει καλύτερα τον μεγαλύτερο αδελφό και να εξάψει την περιέργειά μας γι αυτόν στις συγκεκριμένες ιστορικές συγκυρίες, σε μιαν Ευρώπη ταραγμένη αλλά επίσης και αρκετά μποέμ και καλλιτεχνική.
Μας διηγείται τον έρωτα του Σεμπάστιαν και την πολύχρονη σχέση με την γλυκειά , λεπτεπίλεπτη Κλαίρη,που όμως ο ίδιος ο Σεμπάστιαν διαλύει για χάρη μιας άλλης γυναίκας,μιας μυστηριώδους Ρωσίδας που γνωρίζει σε ένα από τα αναρρωτικά του ταξίδια.Ο αφηγητής συναντά αργότερα την Κλαίρη η οποία είναι πια παντρεμένη με και δεν καταφέρνει απ ΄αυτήν να μάθει τίποτα που δεν ξέρει κι έτσι αρχίζει μετά μανίας να ψάχνει την Ρωσίδα .Γύρω απ΄αυτά τα λιγότερο ή περισσότερο κεντρικά για την αφήγηση πρόσωπα ο Ναμπόκωφ δημιουργεί ένα αλάνθαστο κέντημα.Κεντάει κυριολεκτικά. 

Μας γίνονται απολύτως κατανοητά τα πάντα χωρίς διόλου να μειώνεται η γοητεία της γραφής.Νιώθουμε από κάθε λέξη,που ανασαίνει με το έξοχο κείμενό του ότι ο Σεμπάστιαν είναι ένας πολύ ιδιαίτερος άνθρωπος, ευφυής,με έντονη προσωπικότητα που τρέφει μεν σεβασμό για την μητριά κι αγαπάει τον μικρότερο αδελφό, αλλά σαν κλειστός και περίεργος και μαζί φευγάτος τύπος, δεν είναι δυνατόν να στεριώσει ούτε στο Παρίσι, όταν καταλήγουν εκεί το 1918 οι τρεις τους, μετά την νίκη των κομμουνιστών στην Ρωσία αλλά και δεν μπορεί παρά να ζει μια μυστηριώδη και έντονη ζωή στην συνέχεια, της οποίας ο αφηγητής θέλει διακαώς να μάθει όσες λεπτομέρειες μπορεί και μετά να την μοιραστεί μαζί μας.

Ο τρόπος που ο Ναμπόκωφ συνδέει τις ζωές και τις προσωπικότητες των ηρώων του μεταξύ τους και με των υπολοίπων που περνούν από το σκηνικό του είναι εξαιρετικός. Πολλά βιογραφικά στοιχεία του Σεμπάστιαν και του αφηγητή αδελφού είναι  φανερά δικά του-γι αυτό παρέθεσα πιο πάνω τις σχετικές πληροφορίες-και η τεχνική του αναδεικνύει και με το παραπάνω την συγγραφική αυτή πρόθεση να αναμοχλεύσει δημιουργικά το παρελθόν.
Τα κύρια έργα τού Σεμπάστιαν ας πούμε ,πέντε μυθιστορήματα,που πληροφορούμαστε από τον αφηγητή ότι είναι γνωστά και πετυχημένα έχουν τίτλους,μέσα στο κουκούλι-μυθιστόρημα του Ναμπόκωφ στο οποίο αποκτούν ενός είδους ζωή,που είναι πολύ κοντινοί με τους πραγματικούς τίτλους πολλών βιβλίων τού Ναμπόκωφ.
Στοιχεία, και του αφηγητή και του ίδιου του Σεμπάστιαν σκέφτεσαι από τις πρώτες κιόλας σελίδες, ότι είναι προσωπικές σκηνές της ζωής τού Ναμπόκωφ.Το 1940 που εκδίδει στ ΄αγγλικά αυτό το μυθιστόρημα ο Ναμπόκωφ δεν έχει απογαλακτιστεί από την ρωσική γλώσσα,ούτε θα το κάνει ποτέ νομίζω, απλά θα βάλει κάποια πράγματα,που τον έχουν πονέσει, σε ένα ράφι και θα τα ξεχάσει για λίγο.

Τα λεπτά αισθήματα των ανθρώπων μιας ακόμα τρομαχτικά ταραγμένης εποχής αλλά διανθισμένης με πληθώρα ανατροπών αποδίδονται με χαρακτηριστικόΑΝ και χαμηλών τόνων τρόπο κι έρχονται κατευθείαν από την χιονισμένη Αγία Πετρούπολη.Οι αιτίες στις πράξεις των ηρώων κι ας εκδηλώνονται συχνότατα στο Παρίσι ή στο Λονδίνο ανάγονται πολύ πιο πίσω στον χρόνο και σαφώς όλα αυτά τα ξέχειλα σακιά με το ατελείωτο ψυχογραφικό υλικό έχουν κουβαληθεί με ευλάβεια σαν κειμήλια και αμύθητοι θησαυροί από την πατρική χώρα.
Δεν ξεχνιούνται εύκολα (οι πατρίδες και) οι γλώσσες των ανθρώπων,δεν ξεχνιούνται...

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου