ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΕΣ

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ

ΜΑΝΟΛΗΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ

‘’ΔΙΑΚΟΠΗ ΡΕΥΜΑΤΟΣ’’

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΚΙΜΑΚΗΣ

Γράφει η Ρένα Πετροπούλου-Κουντούρη


‘’Η δολοφονία του επιχειρηματία Νοσφεράτου και του αποκαλούμενου ‘’Μεγάλου στόχου’’ αλλά και η γνωριμία του με τον καθηγητή Ρωμαίο , αναστατώνει τη ζωή του Στέφανου, ενός κατά τα άλλα συνηθισμένου φοιτητή στην Αθήνα. Παράλληλα δίνει νέο νόημα στη θεώρησή του για την αναγκαιότητα του ένοπλου αντάρτικου των πόλεων. Την ίδια ώρα η ανασκόπηση της ζωής του μικρού ’’συγγραφέα’’, τα προσωπικά του βιώματα και οι οικογενειακές μνήμες μπλέκονται έντεχνα με ανατριχιαστική δράση, έρωτα και έντονο λυρισμό. Ποιος είναι ο θύτης και ποιο το θύμα;’ Τρία διαφορετικά πλοκάμια μιας πλεξούδας, σ’ ένα ενιαίο και θανάσιμο αγκάλιασμα που περνούν στη σφαίρα του ονείρου μετά τη…’’ διακοπή ρεύματος’’ .
Αυτός είναι με λίγα λόγια ο καμβάς της ιστορίας –όπως περιγράφεται στο οπισθόφυλλο-που αφηγείται στο παρθενικό του μυθιστόρημα ο καθηγητής φιλολογίας και αρχαιολογίας Μανόλης Ζαχαριάδης. Το βιβλίο φέρει τον πρωτότυπο τίτλο’’ Διακοπή ρεύματος’’ και κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις ’’Εκδόσεις Δοκιμάκης’’. Στο σώμα του κειμένου προέχει το βιωματικό υλικό , επίπονα φιλτραρισμένο σε μια γραφή που έχει ανακαλύψει την δική της γραμμή πλεύσης. Ο Ζαχαριάδης ευθύς εξ’ αρχής αποδεικνύεται ικανότατος στο να αναπλάθει ατμόσφαιρα, να συνθέτει καταστάσεις που κινούνται ανάμεσα στο ρεαλισμό και το σχεδόν υπερβατικό, ενώ αναδυκνείεται σε μύστη της γλώσσας, κάνοντας την πειθήνιο όργανό του, ταξιδεύοντας παράλληλα τον αναγνώστη σε περιοχές της μνήμης και του νου , φωτισμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να έχουν την μαγεία του πρωτόγνωρου.
Η ‘’Διακοπή ρεύματος’’ αποτελεί ένα πείραμα πάνω στον ίδιο τον εαυτό του δημιουργού, που ενδύεται χαρακτηριστικά πρόσωπα του μύθου. Παραδείγματος χάριν, η λατρεία και η βαθιά γνώση του συγγραφέα για την λογοτεχνία, την φιλοσοφία και τη ζωγραφική, αναδυκνείεται δομημένη αριστουργηματικά μέσα από τον λόγο του Πανεπιστημιακού καθηγητή Ρωμαίου, εκείνου ’’με την μπαγιάτικη φρεσκάδα του καλοζωισμένου μεσόκοπου πενηντάρη’’ στην αιφνιδιαστική επίσκεψη που επιχειρεί στο’’ κουλτουριάρικο’’ σπίτι του φοιτητή του, όπως επίσης και ο εσώτερος αντικατοπτρισμός του εαυτού τού λογοτέχνη διακρίνεται έντονα στον αγχωμένο Στέφανο – alter ego του Ζαχαριάδη- στο κομμάτι με την κόπια της Κινηματογραφικής Λέσχης. Σ’ αυτό το σημείο ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει την αγωνία και το ξύπνημα του πόθου μέσα από τον εφηβικό έρωτα του ήρωα για την δυναμική κι όμορφη συμφοιτήτριά του Κλαίρη, ‘’την ανεπανάληπτη υπερένταση του έρωτα ’’εν τω γενάσθαι’’ , σκηνές του οποίου παρουσιάζονται με τρυφερότητα, πάθος, παλμό και μοναδική ευαισθησία. Παράλληλα’’ το κακό’’, η δαιμονιώδης συμπεριφορά του κρανοφόρου δολοφόνου-μυστήριο του μεγαλοεκδότη Νοσφεράτου και του οδηγού του-σαφής αναφορά στον δολοφονημένο Ανδρ. Μομφεράτο της εφημ. ‘’Απογευματινής’’ από τους τρομοκράτες της’’17ης Νοέμβρη’’-σηματοδοτεί την εντυπωσιακή έναρξη του μυθιστορήματος , καθορίζοντας την πορεία των γεγονότων που ακολουθούν.

Συνήθως η τεχνική του εγκιβωτισμού, της ένθεσης δηλαδή μέσα στο σώμα της κεντρικής αφήγησης μιας μικρότερης αφήγησης , τις περισσότερες φορές από διαφορετικό αφηγητή, χρησιμοποιείται ήδη από τον Όμηρο. Ο εγκιβωτισμός χρησιμοποιείται για να συμπληρώσει κενά της ιστορίας, να φέρει στο προσκήνιο στιγμές μιας άλλης εμπειρίας, δημιουργώντας αναλογίες με τα γεγονότα του βασικού κορμού, λειτουργώντας ουσιαστικά σαν παρένθεση μέσα σ’ αυτόν. Μέσα στο εν λόγω μυθιστόρημα παρουσιάζονται δυο παρένθετες ιστορίες , που μπορούν να λειτουργήσουν και σαν αυτόνομα διηγήματα. Η διακοπή ρεύματος και η Ποδηλάτισσα. Και τα δυο ανάγονται στην κατηγορία της ονειρικής πρόζας, ενώ το υλικό τους είναι παρμένο από σταθερά σημεία αναφοράς, όπως οι αναμνήσεις, η επιθυμία, το όνειρο και η απώλεια. Στην πρώτη ιστορία , που από αυτήν απορρέει ουσιαστικά ο τίτλος του βιβλίου, καθώς και το στιγμιότυπο στην δεύτερη διακοπή ρεύματος μέσα στο βιβλιοπωλείο, όπου ακολουθεί πανζουρλισμός, είναι φανερή η επιρροή από το περίφημο μυθιστόρημα φανταστικού ρεαλισμού του Μιχαήλ Μπουλγκάκωφ ’’Ο μαιτρ και η Μαργαρίτα’’.
Στο τρίπτυχο αυτό μυθιστόρημα , η αφήγηση κυλάει αβίαστα , η πλοκή αυξομειώνεται και εναλλάσσεται με τρυφερούς διαλόγους, νοσταλγικά φλας μπακ και δραματικά κρεσέντο, δείγμα συγγραφικής άνεσης αλλά και πειστικής μεταφοράς στο χαρτί έντονων παιδικών κι εφηβικών βιωμάτων, χωρίς να κατονομάζεται ο χώρος ή ο χρόνος, που απλά προκύπτει από τα τεκταινόμενα . Στο μύθο του Κοντορεβυθούλη π.χ. , εντυπωσιάζει η περιγραφή της ταύτισης του μικρού αγοριού με τον ήρωα του παραμυθιού . Από τα μεγάλα συν του βιβλίου ο παππούς αρχέτυπο, ‘’ πιο ευφάνταστος κι απ’ τον βαρόνο Μινχάουζεν, νικητής από την Αλβανία και φανατικός πότης- πραγματικά απολαυστική η περιγραφή της ‘’Ζούγκλας’’ και της ‘’Ασωμάτου κεφαλής’’ και τα δυο αποτελούν παιγνιώδη εφευρήματα του-, ο παππούς , που από την ανεξάντλητη φαρέτρα των παραμυθιών-βιωμάτων του, μαγεύει τον συγγραφέα και τις μεγαλύτερες αδελφές του, ξεδιπλώνοντας ‘’την αισθητική διαπαιδαγώγηση των παιδιών’’, μια πολύχρωμη βεντάλια μεγάλων αξιών της ζωής, όπως’’ η τέχνη, η ομορφιά, η ομορφιά της φύσης, ο έρωτας,…το αμπέλι,…το κρασί…’’Αξίες που πραγματικά αξίζει να μεταγγιστούν στα πολύχυμα νιάτα. Σελίδα με τη σελίδα ξετυλίγονται απολαυστικά τα ανέμελα παιδικά χρόνια του μικρού ’’συγγραφέα’’, πασπαλισμένα με την άχνη ζάχαρη της μνήμης και τη σκόνη του χρόνου, διεκδικώντας την συμμετοχή του συνεπαρμένου αναγνώστη σε άγαρμπα παιχνίδια ποδοσφαίρου , αυτοσχέδιες κατασκευές αεροπλάνων από καλάμια, ή’’ βάρκες από ρετάλια σανίδας’’.
Η ‘’διακοπή ρεύματος’’ είναι ένα πολύπλευρο, λαμπρό κείμενο, αισθητικά και δομικά ευφυές σε σύλληψη, που δεν αρκείται σε μια ρεαλιστικού τύπου αφήγηση με ερωτικά ή παρωδιακά στοιχεία, αλλά επιχειρεί να καταγράψει πολύτιμες και καταλυτικές εμπειρίες και αναμνήσεις τριών γενεών, του συγγραφέα, του πατέρα του και του παππού του ,τριγυρνώντας στις εύοσμες κοιλάδες των ονείρων, ανασύροντας και επανασυνδέοντας παράλληλα πολιτικά γεγονότα και ραγδαίες κοινωνικές ανακατατάξεις που έφερε η μεταπολίτευση, ιδεολογικά οράματα και δοκιμασίες των ηρώων, οδηγώντας τους τελικά σε μια επίπονη πορεία αυτογνωσίας. Το συγκλονιστικό φινάλε-γρίφος του βιβλίου , πέρα για πέρα ανατρεπτικό, εκπλήσσει ολοκληρώνοντας με μαεστρία τον μύθο.
Ο Ζαχαριάδης ισορροπεί έξυπνα ανάμεσα στον εγκιβωτισμό και την αυτοαναφορικότητα καταφέρνοντας να μιλήσει για τοπία ψυχής, ιδεολογίας και συνείδησης. Δημιουργεί δε μια μυθοπλασία που αποτελεί σαφώς άσκηση ύφους και γραφής, παραπέμποντας ταυτόχρονα στην πλατωνική θέση: ’’Η γνώση είναι ανάμνηση.’’
Μια αδιαμφισβήτητα ολοκληρωμένη κι ελπιδοφόρα πρώτη εμφάνιση, που εγγυάται μια καλή συνέχεια. Σαφώς αξίζει της προσοχής σας.