Κυριακή 29 Ιουνίου 2014


               100 
     του Γιάννη Ευσταθιάδη

       Ρένα Πετροπούλου Κουντούρη
                                Για τη Λέσχη                                                       Διηγήματος Ηρακλείου

                 Μάιος 2014

                           Σύντομο βιογραφικό του συγγραφέα
O Γιάννης Ευσταθιάδης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1946. Έγραψε κείμενα για τη μουσική στην τακτική στήλη «Αντιστίξεις» της «Καθημερινής», έως τον Ιανουάριο του 2005, καθώς και κείμενα γαστρονομίας με το ψευδώνυμο «Απίκιος». Κείμενά του έχουν ανθολογηθεί στο βιβλίο «Έκθεση-Θεματικοί Κύκλοι» της Γ΄ Λυκείου και στο βιβλίο «Νεοελληνική γλώσσα» της Α΄ Γυμνασίου. Το 2012 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος, καθώς και με το βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, για τα μουσικά και λογοτεχνικά του δοκίμια. Παράλληλα, είναι μουσικός παραγωγός του Γ΄ Προγράμματος.
Έχει γράψει:
Ποίηση: «Τα Ασπρόμαυρα», «Ποίηση Δωματίου», «Ενικού Αριθμού», «Ασκήσεις σε Μονόζυγο», «Άρση Βαρών», «Δοκιμαστικοί Σωλήνες», «Κιβωτός», «Ποιήματα», «Στιχουργήματα».
Πεζά: «Ο Έψιλον Έρως», «Με γεμάτο στόμα», «Δωμάτιο παντού», «Γραμμένα φιλιά», «Η σαρδέλα θα κολυμπήσει στην κονσέρβα», «Πορσελάνη».
Δοκίμια: «Το Βιβλίο με τις Αντιστίξεις», «Το Δεύτερο Βιβλίο με τις Αντιστίξεις».
Για παιδιά: «Πεινιαουρίσματα», «Τραγουδί - τραγουδοχέρι» καθώς και ως Απίκιος: «Εγχειρίδιο Γαστρονομίας», «Πένες σε μελάνι», «Απίκιος Άπαντα»...
Είναι γεγονός πως κάθε νέο βιβλίο του Γιάννη Ευσταθιάδη δημιουργεί την προσμονή της αναγνωστικής έκπληξης. Είτε πρόκειται για βιβλίο ποίησης ή πρόζας, χρονογραφήματος ή δοκιμίου είτε για κείμενα γαστριμαργικής ή μουσικής θεματολογίας ο συγγραφέας μας αφήνει άφωνους με την ευρηματικότητα, την ευστροφία, την φαντασία και την τέχνη του. Το πιο γνωστό-μέχρι στιγμής- από τα έργα του, που προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση, όταν πρωτοκυκλοφόρησε είναι τα ‘’Γραμμένα φιλιά’’.
Πρόκειται για ένα χαμηλόφωνο ελεγείο για τον θάνατο του γιου τού ενός και μοναδικού αφηγητή σε ηλικία 25 ετών. Λίγα μαθαίνουμε για τα περιστατικά τα οποία οδήγησαν σε αυτό τον θάνατο, που ακόμη κι αν είχε προειδοποιήσει για τον ερχομό του, δεν θα κατάφερνε εξ αυτού να γίνει αποδεκτός με μικρότερη οδύνη. Εκείνο που έχει τη μεγαλύτερη σημασία εν προκειμένω είναι η ίδια η απώλεια. Η μορφή του χαμένου γιου καλύπτει για τον αφηγητή τα πάντα: τους χώρους στους οποίους έζησε το παιδί, τους δρόμους στους οποίους ο ίδιος τώρα κινείται και βαδίζει, αλλά και οτιδήποτε συνέδεσε τους δυο τους, πατέρα και γιο, στα είκοσι πέντε χρόνια της συμβίωσής τους.
Όσο για την παρούσα συναγωγή κειμένων –100 ακριβώς– δημιουργήθηκε με αφορμή μια πρόσκληση που απηύθυνε σε ορισμένους συγγραφείς (μεταξύ αυτών και ο Ευσταθιάδης) ο εκδότης του περιοδικού Εντευκτήριο Γιώργος Κορδομενίδης για το πανηγυρικό 100ό τεύχος του περιοδικού, υπό τον όρο στα κείμενα να αναφέρεται (με οποιονδήποτε τρόπο) ο αριθμός 100. Γράφτηκαν τότε 15 κείμενα από τον ίδιο και απεστάλησαν. Στη συνέχεια ο χαρισματικός συγγραφέας  συμπλήρωσε τον αριθμό 100 με άλλα 85 λιλιπούτεια διηγήματα και οι εκδόσεις Μελάνι, της Πόπης Γκανά, ανέλαβαν να τα εκδώσουν.
Θα λέγαμε ότι κατά κάποιον τρόπο ο Γιάννης Ευσταθιάδης έγραψε την εποποιία του εκατό, καθώς πρόκειται για σκωπτικά, ειρωνικά, χαμηλόφωνα, τρυφερά, αναπάντεχα, ευρηματικά, αριθμολογικά, μεταφυσικά, ερεθιστικά και πυκνά, άλλοτε σύντομα κι άλλοτε αργά, μικρά κείμενα που πολλαπλασιάζουν και αναπαράγουν το είδωλο του εκατό, με εκατό διαφορετικούς τρόπους.
Αναμφίβολα ο συγγραφέας δούλεψε τη δομή του έργου του ως συνθέτης. Η μουσική αίσθηση είναι έντονη από την αρχή έως το τέλος του βιβλίου. Οι ήχοι, οι σιωπές, οι επαναλαμβανόμενες φράσεις και οι εναλλαγές του ρυθμού της αφήγησης φέρνουν στο νου μουσικές συμφωνίες.

Σελ. 34-Ντεσιμπέλ
Σελ.35-Ψάλτης
Ο ίδιος αναφέρει ότι προσπάθησε να επεκταθεί «οριζόντια- σε είδη και διαφορετικού τύπου ιστορίες – και καθέτως στο χρόνο» .  Παράλληλα όλα αυτά τα κείμενα τα είδε ως «Θέμα με παραλλαγή», κάτι το συνηθισμένο στη μουσική. Ο συγγραφέας έχει «ξαναπαίξει» με τις παραλλαγές στο βιβλίο του «Καθρέφτης» όπου πολλαπλασίαζε τους καθρέφτες του, με πρόθεση να έχει  ενιαία ατμόσφαιρα και ύφος, αλλά συγχρόνως και μεγάλη ποικιλία δομής και μορφής.
Σελ.118-Καθρέφτες
Μεγάλος μάστορας και στυλίστας ζηλευτής δεξιοτεχνίας, ευφυής και ευθύβολος, ο Γιάννης Ευσταθιάδης μας προσφέρει κείμενα εκατό διαφορετικών αποχρώσεων, εκατό διαφορετικών θεμάτων, εκατό διαφορετικών οπτικών γωνιών, που δημιουργούν συγκίνηση, ευχαρίστηση, έκπληξη, θαυμασμό, προβληματισμό, ψυχική ένταση, προσφέροντάς μας αναγνωστική απόλαυση εκατό τοις εκατό.
Τα κείμενα είναι σύντομα, κάποια δε πολύ σύντομα, αποδεικνύοντας την ικανότητα του συγγραφέα να δημιουργεί μινιμαλιστικά αριστουργήματα, κατορθώνοντας να εισχωρεί στην καρδιά των λέξεων, χρησιμοποιώντας διαλόγους του παρόντος, κάποτε του μέλλοντος, και, βέβαια, του παρελθόντος με ιστορικά πρόσωπα. Αποκαλύπτοντας την πολυσημία των νοημάτων τους, τους μετουσιώνει ουσιαστικά σε λογοτεχνία.
Σελ.12 Παζάρι
Σελ.59 Δημοτικό
Από τη μακρά εμπειρία του στον τομέα της διαφήμισης διδάχτηκε την υπεροχή της εύστοχης φράσης και την απόρριψη της περιγραφικής πολυλογίας. Η ευρεία μουσική του παιδεία, η γαστριμαργική του δεξιότητα, η διαρκής εντρύφηση σε μνημεία της παγκόσμιας λογοτεχνίας, αριστουργήματα του κινηματογράφου και εικαστικά έργα, είναι τα δομικά στοιχεία και αυτού του βιβλίου, που αποτελεί καρπό άριστα εκπαιδευμένου τεχνίτη, με δημιουργικό ταλέντο που συναινεί στην ενεργοποίηση των δεξιοτήτων του.

Σελ.82 Σημειώσεις
Ένα πολυποίκιλο έργο συντίθεται κάτω από τον τίτλο «100». Πρόκειται για ένα σύνθετο έργο, όχι γιατί έχει κοινή θεματική τη λέξη «εκατό» αλλά γιατί παίρνει αφορμή από αυτήν για να επιλέξει γεγονότα, στιγμιότυπα, ιστορικά ανέκδοτα, ειδήσεις από το αστυνομικό δελτίο, κρυπτόλεξα, γκράφιτι, διαφημίσεις, αποσπάσματα από μυθιστορήματα , από στρατιωτικές ανακοινώσεις, από ποιήματα, τοπωνύμια, ευχές και κατάρες, ονόματα εκκλησιών και άλλων μνημείων, παροιμίες ,στοιχεία της παράδοσης, έννοιες-όπως αυτές του χρόνου, του έρωτα ή του θανάτου- αλλά και από σύνθετες λέξεις που χρησιμοποιούν το 100 ως πρώτο συνθετικό , όπως π.χ. Εκατόνταρχος, εκατόμβη αλλά και το Ομηρικό ‘’Εκατόγχειρος’’ κ.ά

σελ.101 Ομηρική μονομαχία για τον εκατόγχειρον

Ο ευφυής, πνευματώδης και εξαιρετικά καλλιεργημένος δημιουργός πρώτα επιλέγει τα στοιχεία, έπειτα γράφει τα μπονσάι διηγήματά του, και αφού τα επεξεργαστεί και τα σμιλέψει σχολαστικά τα μετατρέπει σε μικρά κομψοτεχνήματα, αποκαλύπτοντάς μας μ’ αυτό τον τρόπο, παράλληλα δικά του βιώματα και προτιμήσεις, εκλεκτικές συγγένειες, αντιπάθειες,  βιβλία, μουσικές και ταινίες που του αρέσουν, ψαλμούς κ  στίχους τραγουδιών. Είναι γεγονός ότι καλλιεργεί αυτό το είδος λογοτεχνίας, του φανταστικού-ρεαλιστικού επειδή ταιριάζει στην προσωπική του σύλληψη της πραγματικότητας.
Ο Προυστ άλλωστε έλεγε ότι η πραγματική ανακάλυψη δεν συνίσταται στην αναζήτηση νέων τοπίων, αλλά στην κατοχή μιας νέας ματιάς.
 Σελ.109-Πρέβεζα
Σελ.149-Νεοναζί, οδηγίες χρήσεως

Διαβάζοντας τις σημειώσεις στο τέλος του βιβλίου ανακαλύπτεις τον κόσμο του: Χατζιδάκις και Σαββόπουλος, Haydn και Φερνάντο ντε Λουτσία, Όρσον Ουέλς και Άλφρεντ Χίτσκοκ, Τάσος Λειβαδίτης, Κική Δημουλά, Μπωντλαίρ, Λόρκα και Τ.Σ. Έλιοτ, Νικόλαος Πολίτης, Κώστας Ταχτσής και Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες και άλλα πολλά που σχηματίζουν το φανταστικό μουσείο ή τη φανταστική βιβλιοθήκη του συγγραφέα. Τέτοια είδη κειμένων άλλωστε λειτουργούν ως ένα παλίμψηστο ιδεών, στα οποία η τελευταία εικόνα που κρύβεται από κάτω είναι αυτή του συγγραφέα.
Με αφορμή λοιπόν τούτο το νέο του πόνημα, ο Γιάννης Ευσταθιάδης αναδεικνύεται εύστοχα ως ένας από τους ευφυέστερους γραφιάδες της εποχής μας.
Σελ.58-Παρτίδα
Σελ.150-Ερωτικό πασπαρτού

 Τα λεπτά αισθήματα των ανθρώπων μιας ακόμα τρομακτικά ταραγμένης εποχής, της εποχής μας, διανθισμένης ωστόσο με πληθώρα ανατροπών, αποδίδονται με χαρακτηριστικό, χαμηλών τόνων τρόπο .Οι αιτίες στις πράξεις των ηρώων αυτών των μικρών ιστοριών, ανάγονται πολύ πιο πίσω στον χρόνο και σαφώς όλα αυτά τα ξέχειλα σακιά με το ατελείωτο ψυχογραφικό υλικό έχουν αντληθεί με ευλάβεια σαν κειμήλια, σαν θησαυροί αθησαύριστοι από την ίδια την ιστορία.

Σελ.16- 20 Σκούδα
Εκατό καθρέφτες, ελάχιστα παραμορφωτικοί... Οι ιστορίες του πρόσφατου παρελθόντος είναι αντανακλάσεις των ιστοριών του απώτερου παρελθόντος, όπου ο συγγραφέας επιλέγει να σχολιάσει άλλοτε με κυνισμό και ειρωνεία κι άλλοτε με θλίψη ή μαύρο χιούμορ, την οργανωμένη σκέψη και ζωή μας με βάση το «δέκα» και τα πολλαπλάσιά του, αφού το «εκατό» ή το «χίλια» έχουν εξίσου μεγάλη σημασία στη συλλογική συνείδηση .

Σελ.43 Γενέθλια ευχή

Το “εκατό” χρησιμοποιείται σε παροιμιακές φράσεις, αποδίδει μεγέθη, κωδικοποιεί υποστάσεις, αποτελεί όριο με τα νούμερα και συχνά στηρίζεται στη μαγεία και στον συμβολισμό τους, αξιοποιείται από τον λαό αλλά και από τους διανοούμενους, γίνεται σύμβολο και συμπυκνώνει καθημερινές αντιλήψεις.
Ας δούμε το ‘’Το παράπονον του νεκροθάπτου’’ σελ.160 κ’ ας θυμηθούμε τον Εμμανουήλ Ροΐδη.

Το «εκατό» μπορεί να είναι το τετράγωνο του 10 ή τα έτη που όλοι εύχονται στα γενέθλια, η εκατοστή συμφωνία ενός συνθέτη ή ένας πλήρης αιώνας ή η Εκατονταπυλιανή στην Πάρο. Κι έτσι μέσω ενός αριθμού, ο Ευσταθιάδης διαπερνά την ιστορία αλλά και την τέχνη. Ο Εκατονταετής Πόλεμος και τα «Εκατό χρόνια μοναξιάς» εγγράφονται σε μια άτυπη αντίληψη ότι το στρογγυλεμένο νούμερο, η ακεραιότητα των δεκάδων, η σταθερότητα ενός απόλυτου μεγέθους τακτοποιούν καλύτερα τη ζωή μας.
Σελ.45 –Εκατονταπυλιανή
 Σελ.77-Δάνειο Ιντερμέτζο
Ο συγγραφέας δεν μπορεί να ξεφύγει από το ποιητικό του προσωπείο, καθώς το παιχνίδι με το ύφος, τη γλώσσα, το στυλ υποκρύπτει την ποιητική αντίληψη του,  δημιουργώντας νέες σκέψεις, νέα είδωλα, άλλες προβολές. Το «παιχνίδι» του Ευσταθιάδη που αναμιγνύει έντεχνα τον ρεαλισμό με το παράλογο, βάζει τον αναγνώστη στην ευχάριστη θέση του ν’ ανακαλύψει μέσα από τα κείμενα, τις απόψεις μιας ζωής και τον λόγο της ύπαρξης της.
 Η φύση του αριθμού και η ακρογωνιαία σημασία της κατατίθεται στο διήγημα «Ψυχολογία αριθμών»σελ.63, όπου δηλώνεται ότι το 100 είναι αριθμός «δεσποτικός, συντριπτικός, έχει απολυτότητα, υπεροψία, είναι αδιαπραγμάτευτος, τελεσίδικος, αυστηρός». Το «εκατό» είναι το μεταίχμιο, οι Στήλες του Ηρακλέους που χωρίζουν τον γνωστό από τον άγνωστο κόσμο, είναι το κατώφλι πάνω από το οποίο ξεκινούν οι μεγάλες κατακτήσεις και οι υπερβολικές ενίοτε συλλήψεις του πνεύματος. Ποιητική είναι και η κορύφωση που οδηγεί σε αιφνιδιαστικές συστροφές και σε καταληκτικούς παροξυσμούς, με την πυκνότητα του λόγου να εκτοξεύεται προς το τέλος της σε μια ευφυή (τις περισσότερες φορές) ανατροπή.

 Ο Ισπανός συγγραφέας μικροδιηγημάτων Άνχελ Αλόνσο μας αποκαλύπτει: φαν­τα­στι­κ ­φή­γη­ση μο ­πι­τρέ­πει ν δρα­πε­τεύ­ω ­π τ πα­σι­φα­νές, τ κοι­νό­τυ­πο, τ μπα­νάλ, ­π τ τό­σο πε­ρι­ο­ρι­σμέ­νο ρε­περ­τό­ριο πο ­χει α­τ πο  Eça de Queirós ­πο­κα­λο­σε «­συ­νάρ­τη­τη τυ­ραν­νί­α τς πραγ­μα­τι­κό­τη­τας». φαν­τα­στι­κ λο­γο­τε­χνί­α μς ­πι­τρέ­πει ν πλη­σι­ά­σου­με μ ­να­ρίθ­μη­τους τρό­πους στν ν­τί­πο­δα τν πραγ­μά­των. Πρό­κει­ται γι ­ναν κό­σμο μ ­πει­ρες πι­θα­νό­τη­τες, ­ναν κό­σμο ­πο­ος βρί­σκε­ται ν­τι­μέ­τω­πος μ τν πραγ­μα­τι­κ κό­σμο κα μπο­ρε ­ξαι­τί­ας α­το ν προ­κα­λέ­σει μι τε­ρά­στια σύγ­κρου­ση μι ­πλ ν­τί­θε­ση, λ­λ ­π’ α­τ τ χτύ­πη­μα ­πορ­ρέ­ει μι βρο­χ ­π σπί­θες πο φω­τί­ζουν τς φτω­χς ζω­ές μας.

Ας δούμε ένα έξοχο δείγμα λογοτεχνίας του μεταφυσικού- φανταστικού ή μαγικού ρεαλισμού, στοιχείο που χρησιμοποιεί με ευχέρεια ο Ευσταθιάδης στο παρόν βιβλίο
 Φωτοκόπιες σελ.167
Η κατακλείδα ανήκει στον Κριτικό λογοτεχνίας Γιώργο Περαντωνάκη
‘’Όπως ο Ρεϊμόν Κενό έγραψε πολλά μικρά κείμενα για να διδάξει «ασκήσεις ύφους» ή όπως ο Γιασουνάρι Καβαμπάτα συνέγραψε τις «ιστορίες της παλάμης», ο Γ. Ευσταθιάδης συνθέτει μικρά διηγήματα  ή πεζά ποιήματα για να ενθρονίσει το «εκατό» σε πρωθιερέα της ποιητικής του. Η μεταμοντέρνα έμφαση στο μικρό και η παιγνιώδης διάσταση των συμβόλων αποτελούν πιο πολύ παραλλαγές πάνω σε ένα θέμα, όπως κάνουν οι μουσικοί, ποικίλες εκδοχές τού «εκατό» ως προσεγγίσεις ενός κομβικού αριθμού. Και το βιβλίο, αυτή η συλλογή μικρο-αφηγημάτων με ενιαίο άξονα καταξιώνεται πλήρως στην ποικιλία των λόγων, από τον θεατρικό στον ιστορικό κι από τον λόγο του φανταστικού στον μινιμαλιστικό του «ανεκδότου», λόγων οι οποίοι περιχέονται από δόσεις ειρωνείας, λοξών βλεμμάτων και αναθεωρητικής διάθεσης. Ο συγγραφέας παίζει με τη συνειδητή ή υποσυνείδητη χρήση τού εκατό στο πέρασμα του χρόνου και μας χαρίζει μικρές απολαύσεις.’’

Πηγές: Αποσπάσματα από κείμενα των Γ. Μπασκόζου κ Γ.Θεοχάρη

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου