Σάββατο 1 Αυγούστου 2015




''Αύριο στη μάχη να με σκεφτείς'', Χαβιέ Μαρίας

     Γράφει η Βιβή Γεωργαντοπούλου





Οι σκέψεις.

Καιρό είχα ν΄απολαύσω ένα τόσο πλούσιο σύγχρονο γράψιμο,σαν αυτό του Ισπανού Χαβιέρ Μαρίας και μάλιστα δυο φορές,δηλαδή και στο πρώτο αλλά και στο δεύτερο βιβλίο του που σε τόσο σύντομο διάστημα έσπευσα να διαβάσω . Βαθύτατα στοχαστικό και το ένα και τ΄άλλο,ώριμα,χωρίς στολίδια κι επιδεικτικά καμώματα,με απλά θέματα , γραμμένα με  έμπνευση και μεγάλη γλωσσική και τεχνική δεινότητα.Τι καλύτερο απ΄αυτό...

Τους τελευταίους μήνες τα διαβάσματά μου ήταν το ένα ανταγωνιστικότερο του άλλου σε ομορφιά,  προερχόμενα- όλα-από δημιουργούς γεννημένους σε διαφορετικούς τόπους και μπολιασμένους με διαφορετικές κουλτούρες,με κοινό στοιχείο τους ότι ήταν, τα περισσότερα εξ αυτών, γραμμένα από συγγραφείς που δεν ζουν πια,εκφραστές λοιπόν αντικειμενικά παλιότερων εποχών και παλιότερων τρόπων αντίληψης του κόσμου και του πως αυτός διαμορφώνει επιμέρους καταστάσεις και αισθητικές μα σε πολλές περιπτώσεις αποδεικνύεται αμετάβλητος και κοινός στην πραγματικότητα κι έτσι οι ιστορίες των ανθρώπων επαναλαμβάνονται λίγο ως πολύ και μοιάζουν μεταξύ τους και  η αντοχή αυτών των κειμένων έχει πια κριθεί στα σημεία κυριολεκτικά,στα πιο λεπτεπίλεπτα σημεία , αυτά που μόνον οι εμμονικοί κι οξυδερκείς παρατηρητές-αναπλάστες μπορούν να συλλάβουν και να αποτυπώσουν στην και με την τέχνη τους διαχρονικά.
Σε πιο απλά ελληνικά; Οι λίγοι αληθινά μεγάλοι συγγραφείς...

Αν με γοήτευσαν φέτος ήδη ο Σβέβο,ο Μούζιλ,ο Καβαμπάτα,ο Τζέημς,οι δικοί μας Πεντζίκης και Μάτεσις,αλλά και ο Μίσσιος,ο Πρεβελάκης και φυσικά κι ο μεταγενέστερος Ζέμπαλντ και τώρα ο εν ζωή ελπίζω για πολλά ακόμα χρόνια Χαβιέρ Μαρίας είναι γιατί διεισδύουν ο καθένας με τον διαφορετικό του τρόπο και την προσωπική ζωή που έζησε , όπως,όπου κι όταν την έζησε,με το από γεννησιμιού τους χάρισμα του λόγου* , μ΄αυτό που τους έχει μοιράνει κάποια από τις τρεις Μοίρες ή κι όλες μαζί και μπορούν μ΄αυτό να φτάνουν στα πιο σκοτεινά μέρη της ψυχής και ν΄ανασύρουν τα βαριά σακιά των συνειδήσεων των ανθρώπων και να τ΄ ανοίγουν και μετά να φέρνουν το περιεχόμενό τους στο φως και στην κοινή θέα απιθώνοντάς το στην αρχή του ίδιου- για όλους, σε όλους τους τόπους και τους χρόνους-δύσβατου εκείνου δρόμου, που,ναι,τον λένε Αρετή και που,ίσως,αν τον επιλέξουν(με), να τους (μας) οδηγήσει σε εξαγνισμό και λύτρωση.
Κι αν θελήσουμε να δώσουμε έναν καλό ορισμό της Αρετής , να , που βγαίνει ολοκάθαρα πως η Αρετή-αυτό που άλλοι λένε Ηθική ,άλλοι Καλωσύνη,μερικοί Ειρήνη και πολλοί το λένε Δίκιο-είναι το ίδιο πολυπόθητο ιδανικό, σ΄όλες τις περιπτώσεις κι όλοι αυτοί οι νεκροί και ζωντανοί συγγραφείς και φυσικά οι ποιητές,ο καθένας πολεμώντας στην δική του γλώσσα με την ειδική οικονομία των λέξεών της απέναντι σε ό,τι τον στοιχειώνει και τον γητεύει ,στον δικό του τόπο κι εποχή, την έχουν νοηματοδοτήσει, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο!
Θέλω να καταλήξω στο ότι ο Μαρίας,που εδώ ασχολείται με καταστάσεις,που τον στοιχειώνουν, γιατί τον γήτεψαν ή και τον γητεύουν ** ακόμα,είναι μια,επιτέλους μετά από καιρό, πλατιά λογοτεχνική γέφυρα, στερεή κι ασφαλής- επιπλέον και αισθητικά όμορφη, δηλαδή γλωσσικά- ώστε να την επιλέξεις άφοβα,μια γέφυρα που ενώνει όλους αυτούς,που ανέφερα πιο πάνω κι άλλους που τώρα δεν προλαβαίνω να σκεφτώ , παλιότερους και σύγχρονους,με όλους μας και τα δράματά μας, γελοία ή αξεπέραστα,που ως άνθρωποι ζούμε-όπως κι αυτοί εξάλλου -μα που εμείς δεν μπορούμε, βλέπετε, να τα θρυμματίσουμε σε μικρά χρήσιμα κομμάτια και να τ΄ ανασυνθέσουμε κατόπιν λυτρωτικά.
Το βιβλίο.
Ο Μαρίας κρατάει κι εδώ για τον εαυτό του τον ρόλο του αφηγητή και είναι πολύ πιο εσωστρεφής και αυτοδιηγητικός απ΄ό,τι στο προηγηθέν χρονικά "Καρδιά Τόσο Άσπρη".
Οξύνους,εμμονικός, διεισδυτικός,αποκαλυπτικότατος των πιο μύχιων φόβων και σκέψεών του είναι αυτός κι εμείς,δηλαδή κι εκείνος ο οποίος βιώνει κι αφηγείται αλλά κι αυτός που μαζί με μας,τους αναγνώστες (του) αποδέχεται ως αφήγημα την ιστορία,που και σε τούτο το βιβλίο είναι κατ΄ αρχάς απλή θεματικά και μοιάζει ή θα μπορούσε και να΄ναι ενός είδους αστυνομική μυθιστορία, που συμβαίνει στον οποιοδήποτε,που δεν θα καθίσει όμως ποτέ, ίσως επειδή δεν είναι ο Μαρίας ή ο Ζέμπαλντ να την καταγράψει πειστικά και η οποία διαδραματίζεται σε μια σύγχρονη μεγαλούπολη ,εν προκειμένω την Μαδρίτη.

Εδώ μας συστήνεται σαν Βίκτορ Φράνθες Σανθ και το ερωτικό του ραντεβού με την Μάρτα Τέγιεθ στο σπίτι της , με το οποίο ξεκινά την αφήγηση, καταλήγει περίεργα , τι περίεργα,η παντρεμένη γυναίκα ζαρώνει ημίγυμνη στο κρεβάτι της επειδή τελείως ξαφνικά-αφού έχουν φάει,πιει,κοιμήσει επιτέλους το δύο ετών αγοράκι της κι έχουν αρχίσει το ερωτικό τους παιχνίδι-δεν αισθάνεται καλά και τον αποτρέπει μεν απ΄το να καλέσει γιατρό ή κάποιον δικό της ή και τον σύζυγό της, που είναι εκτάκτως στο Λονδίνο, για να κάνει την σωστή ίσως για την περίσταση ενέργεια εκείνος, έστω από μακριά, αλλά του ζητάει να της κάνει, απλά ,συντροφιά ώσπου να συνέλθει.
Η Μάρτα όμως δεν συνέρχεται ποτέ ,πεθαίνει απρόσμενα,άδοξα κι έτσι ο ξένος βασικά ως εκείνη την στιγμή Βίκτορ απ΄αυτήν την νύχτα μπαίνει σε μια άσχημη κατάσταση, που γεννάει κι άλλες,η δυσφορία επεκτείνεται φυσικά και στα υπόλοιπα πρόσωπα,κυρίως τα συγγενικά της Μάρτας και μ΄αυτές τις καταστάσεις σαν μεταξωτές-γιατί το μετάξι είναι γερό και όμορφο ταυτόχρονα- κλωστές ο Μαρίας κεντάει-ξανά-ένα ακόμα πιο εσωστρεφές, εκλεπτυσμένο, περίτεχνο μοτίβο από εκείνο,που είδαμε στο βιβλίο του του "Καρδιά Τόσο Άσπρη",μοτίβο λιγότερο κεντρομόλο,δηλαδή κάνοντας πια πολύ καλύτερη διαχείριση της τάσης του να πηγαίνει από το ένα θέμα σε άλλο και να γυρίζει με εντυπωσιακή ομολογουμένως άνεση σε ό,τι έχει ορίσει ως πυρήνα της ιστορίας(του), που ήδη μας αφηγείται με την χαμηλότονη,εστιασμένη στην συνείδηση,αρμονική, ευγενική του γραφή, που τόσο καλά την ελέγχει.
Νομίζω πώς στο "Αύριο στη Μάχη να με Σκεφτείς " ο Μαρίας καταπιάνεται  μέσω του Βίκτορ και της οδυνηρής του εμπειρίας από τον θάνατο της παραλίγο ερωμένης του στην εξαπάτηση ως ιστό που υφαίνουν οι άνθρωποι άλλοι συνειδητά και μεθοδικά άλλοι ασυναίσθητα όλοι όμως για να καλύψουν ή να προκαλέσουν ή να σιγουρέψουν κάτι σαν όφελος δικό τους,ζημιά άλλων,αίσθημα,κέρδος υλικό ή συναισθηματικό, κατάσταση,  ο,τιδήποτε ακόμα κι αν η εξαπάτηση έχει ένα λανθάνον ηθικό αίτιο.
Οι ιστορίες που παρεμβάλει, ή αν θέλετε που με αυτές διανθίζει την βασική του, έχουν σαν κυρίαρχο στοιχείο την εξαπάτηση του ενός από τον άλλο έστω κι αν γίνεται χωρίς φανερό δόλο.
Σ΄εκείνην ας πούμε την ιστορία της συνάντησής του με τον βασιλιά (!)-ο λαός της Ισπανίας ταΐζει ακόμα βασιλιάδες ,τι γελοίο-ο μεγαλειότατος όπως κι οι αξιωματούχοι της χώρας του, οι διπλωμάτες, οι διάφοροι επίσημοι κι οι λιγότερο ή περισσότερο ανώτεροι κρατικοί υπάλληλοι καταφεύγει στην εξαπάτηση, αναθέτοντας πχ το γράψιμο των λόγων του-σημαντικών κι ασήμαντων-σε επαγγελματίες κειμενογράφους,όπως ο Βίκτορ.
Ο ίδιος ο Βίκτορ αφήνεται στη θολή πιθανότητα να τον εξαπατά η πρώην γυναίκα του που πηγαίνει να την συναντήσει για να δει ιδίοις όμμασι αν είναι.... πόρνη,όπως του σφυρίζει ένας φίλος του,μα δεν ξέρει την δεδομένη στιγμή αν αυτή που βλέπει τελικά και της μιλά είναι όντως εκείνη ή κάποια που παριστάνει ότι δεν είναι αλλά ξέρει αν είναι ή δεν είναι ή είναι ,εν τέλει, κάποια τελείως άλλη...

Η εξαπάτηση δίνει και παίρνει.Ο Βίκτορ κρύβει ποιος ακριβώς είναι όταν μπαίνει-μάλιστα το έχει επιδιώξει-στην οικογένεια της νεκρής.Ο σύζυγος,τα αδέλφια και οι οικογενειακοί φίλοι κρύβουν από τον πατέρα της νεκρής τις συνθήκες του θανάτου της και ειδικά το ότι δεν ήταν μόνη της.Η Λουίσα,η αδελφή κρύβει από τον κουνιάδο, ότι  η μακαρίτισσα είχε σχέσεις με έναν κοινό τους φίλο.Όλοι αυτοί έχουν τηλεφωνήσει το βράδυ στην Μάρτα,οι φωνές τους έχουν ηχογραφηθεί στη κασέτα του τηλεφωνητή, όλοι ζητάνε ή δίνουν κάτι.
Ο χήρος,ο Εδουάρδο Ντεάν,κρύβει κι αυτός απ΄όλους τα δικά του,άλλα,μυστικά. Όλοι τους κρύβουν κάτι στήνοντας ο καθένας τις ξώβεργές του για να παγιδέψει όποιον-και για ό,τι τον -έχει στο στόχαστρό του.  


Η βεβαιότητα.

Ο Μαρίας έχει πολλές συγγραφικές αρετές και στο κόσμο μας αυτόν,που η κακόγουστη μαζική διασκέδαση βαφτίζεται πολιτισμός-το  ό,τι να΄ναι ,το άρτος και θεάματα ,οι φιλμοποιήσιμες μπεστσελλεριές περνάνε για... τέχνη-συγγραφείς σαν κι αυτόν είναι  π ο λ ύ τ ι μ ο ι .
Εμένα-αν και κάποια στοιχεία στην γραφή του δεν μου ταιριάζουν ιδιοσυγκρασιακά κι αυτό το ένιωσα πιο πολύ στο πρώτο του βιβλίο που διάβασα προχτές- με καταγοήτευσε,βρίσκω δε σπάνιο το ότι διαθέτει τέτοια πολυπρισματική οπτική εκφραζόμενη γενναιόδωρα μέσα από μια πολυεπίπεδη, κεντρομόλο, πολύ καίρια μα ε υ γ ε ν ι κ ή γραφή,που η δύναμή της δεν εμποδίζεται από την εμφανή λεπτότητα τής γλώσσας και  που ξεδιπλώνεται εντυπωσιακά μέσα στην συναρπαστική απλότητα των θεμάτων του!

* και τολμώ εδώ να θυμηθώ την Ζυράνα Ζατέλη,που δεν την έχουμε αγαπήσει όσο της πρέπει γιατί την φθόνησαν σκαιότατα οι ατάλαντοι, σαν συγγραφείς, κριτικοί των καιρών μας,που παριστάνουν τους ειδικούς λογοτεχνίας και τον επίσης δικό μας Ισίδωρο Ζουργό,ωραίο μάστορα του ελληνικής γλώσσας με την κεντρομόλο τάση να τον χαρακτηρίζει,αυτήν που βρίσκω αλλά τιθασευμένη πιο πολύ και στον Μαρίας,αυτήν τού να πηγαίνει από το ένα θέμα,που τρέχει στο νου του, σ΄ένα άλλο και ούτω καθεξής-θέλουν μεγάλη προσοχή και μαστοριά αυτά τα χούγια-αλλά και τον Γιάννη Μακριδάκη και την τολμηρή του πολιτική αντι-λογοτεχνία, την πολύ προσωπικά ιδωμένη αφηγηματογραφία  του, διατυπωμένη με γλώσσα αβάτευτη,ρέουσα και ζωντανή κι εξόχως ελληνική, σαν εκείνη των παλιών, που τόσο μας αρέσουν και δικαίως νομίζω...

**
ο ίδιος ο Μαρίας δια στόματος Βίκτορ-έχοντάς μας  δώσει ήδη την πληροφορία για το επάγγελμα του ήρωά του ,μας λέει ότι είναι σεναριογράφος,κειμενογράφος και τα συναφή-καταπιάνεται με την γλωσσική προέλευση,την κοινή καταγωγή και τους όμοιους τρόπους χρήσης των λέξεων στοιχειώνω και γητεύω,στοιχειό και γήτεμα.Και ο θάνατος της Μάρτας Τέγιεθ τον στοιχειώνει , οπωσδήποτε, μα και τον γητεύει.Η δε εμπλοκή των προσώπων, που γνωρίζει εξ αιτίας του θλιβερού συμβάντος και ο συγχρωτισμός που επιδιώκει και πετυχαίνει να έχει  μαζί τους,τον στοιχειώνουν και τον γητεύουν σε παρόντα χρόνο και εκούσια πλέον.  

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου